آموزش زبان ترکی غنی ترین زبان دنیا

کلمات متضاد

آپارماق ... گه تیرمه ک    ( بردن ...آوردن ) آج ... توخ    ( گرسنه ... سیر ) آجی ... شیرین    ( تلخ ...-شیرین ) آچماق ... باغلاماق    ( بازکردن ... بستن ) آچیق .. باغلی    ( باز ... بسته ) آرتیق ... اسگیک    ( زیاد ... کم ) آریق ... کؤک    ( لاغر ...چاق ) آز ... چوخ    ( کم ... زیاد ) آشاغی ... یوخاری    ( پایین ... بالا ) آغ ... قارا   ( سفید ... سیاه ) آغیر ... یونگول   ( سنگین ... سبک ) آلچاق ... اوجا   ( کوتاه ... بلند ) آنلایان ... آنلاماز   ( فهمیده ... نفهم ) ال آچیق ...قیتمیر    ( دست و دل باز ... خسیس )   ایتگین ...تاپیلمیش   ( گم شده ... پیدا شده ) ایتمه ک ... تاپیلماق    ( گم شدن ...گم کردن ) ایتیرمه ک ... تاپماق    ( گم کردن ...پیدا کردن ) ایتی ...کوت   ( تیز ...کند ) ایستی ... سویوق   ( گرم ...سرد ) ایشیق ... قارانلیق   ( روشن ...تاریک ) اوجوز ... باها    ( ارزان ... گران ) اوزون ... قیسسا   ( دراز ... کوتاه ) اؤلو ... دیری    ( مرده ... زنده ) بورا ... اورا   ( ابنجا ... آنجا )   بوش ...دولو   ( خالی ... پر )   پیس ... یاخجی   ( بد ...خوب ) تؤکمه ک .... ییغماق    ( ریختن ... جمع کردن ) تونلوک ... سایخاش   ( پرجمعیت ... کم جمعیت )   توی ...یاس   ( عروسی ... عزا ) چیی ... پیشمیش    ( خام ... پخته ) دادلی ...دادسیز   ( بامزه ... بی مزه ) دایاز ...ده رین   ( کم عمق ... عمیق )   ده لی ...عاغیللی   ( دیوانه ... عاقل ) قوجا ...جاوان    ( پیر ... جوان ) کوسمه ک ... باریشماق    ( فهر کردن ... آشتی کردن )    گه تیر ... گؤتور    ( بیار ... ببر ) گه ن ... دار    ( گشاد ... تنگ )   گه لمه ک ... گئتمه ک    ( آمدن ... رفتن ) گؤزه ل ... چیرکین    ( زیبا ... زشت ) گونوز ...گئجه    ( روز ... شب ) گولمه ک ... آغلاماق    ( خندیدن ... گریه کردن ) گولدورمه ک ... آغلاتماق    ( خنداندن ... گریاندن ) گیزلی ... آیدین    ( پنهان ... آشکار ) گئج ... تئز    ( دیر ... زود ) گئجه ...گونوز   ( شب ... روز ) وار ...یوخ    ( هست ... نیست ) وارلی ...کاسیب    ( دارا ... ندار ) یایلاق ...قیشلاق    ( گرمسیر ... سردسیر ) یای ... قیش   ( تابستان ... زمستان ) یازماق ... پوزماق    ( نوشتن ... پاک کردن )    یاش ... قورو    ( تر ... خشک ) یاغلی ...یاوان    ( چرب ...بدون چربی )  یاندیرماق ...سؤندورمه ک    ( آتش زدن  ... خاموش کردن )  یوخاری ...آشاغی    ( بالا ... پایین ) یوخاری چیخماق ...آشاغی یئنمه ک    ( بالا رفتن ... پایین آمدن ) یئیین ... یاواش    ( تند ... آهسته )  منبع وبلاگ قایاقیزی http://gayagizi3.blogfa.com/post-10.aspx

لغات ترکی با معنی فارسی 4

تؤره‌ن: مراسیم، Törən تؤشگومه‌ک: نفس نفس زدن، Töşgümək تؤکونتو: چیزی که ریخته شده باشد، مثل ریز مانده ها از قیچی کردن لباس، Töküntü تاپچاق: آدرس، Tapçaq تاپماجا: معما، Tapmaca تاپینتی: مکشوفه، کشفیات، Tapıntı تاپینتی‌لار: کشفیات، Tapıntılar تاخماق: سانجماق: فرو کردن، Taxmaq تارلا: مزرعه، Tarla تاققیر: لخت و سخت، Taqqır تالان: غارت، Talan تانری: الله، Tanrı تانسیق: شاهد، Tansıq تانیت: Tanıt تانیش: آشنا، Tanış تانیق: شاهد، شاهد مثال، Tanıq تای: لنگه، Tay تپه‌جک‌: درپوش شیشه و کوزه، Təpəcək ترپه‌نیش: حرکات و سکنات، Tərpənış ترپه‌نیش: حرکت، خیزش، Tərpənış ترلان: عقاب، شاهین، Tərlan ترله‌مک: عرق کردن، Tərləmək تزمک: رمیدن، در رفتن، Təzmək تزه‌ک: تپاله، Təzək تله‌سمک: عجله کردن، Tələsmək تله‌سیک: شتابزده،  Tələsık تمل: بنیاد، Təməl تمه‌لچی: بنیادگرا، Təməlçı توْپال: لنگ، Topal توْپپوز: چماق، گرد و مدور، گرز، Toppuz توْپلانتی: گرد همایی، تجمع، کنگره، Toplantı توْپلاییجی، توْپلایان: مؤلف، Toplayıcı, Toplayan توْپلوم: اجتماع، جامعه، Toplum توْپلومسال: اجتماعی، Toplumsal توْپوق: مچ پا، Topuq توتغاج: گیرنده رادیویی، Tutğaç توتغاچ: گیره، دستیک، توتقال، Tutğaç توتقون: اسیر، رنگ مات، گرفتار، دلگیر، Tutğun توتک: نی لبک، Tütək توتماجا: جنون ادواری، صرع، Tutmaca توتوشدورما: مقایسه، Tutuşdurma توتوق: گرفته، گرفتار، بازداشتی، Tutuq توتوم: گنجایش، حجم، ظرفیت، Tutum توتون: دود، Tütün توْخ: سیر، Tox توْخوجو: بافنده، Toxucu توْخونولماز: مصون، Toxunulmaz توْخونولمازلیق: مصونیت، Toxunulmazlıq تورکجه: به زبان ترکی، Türkcə توْزاق: دام، تله، تپیگ، Tozaq توْزانقی: غبارگونه، Tozanqı توشلاشماق: توش گلمک، راست گلمک، روبرو شدن، مواجه شذن، Tuşlaşmaq توْققوشماق: تصادف کردن، به هم برخوردن، Toqquşmaq توکنمز: تمام نشدنی، ماندگار، Tükənməz توکوندوروک: چغندر، Tokunduruk توماچ: پوست بز دباغی شده، Tumaç تومانچاق: بدون شلوار، Tumançaq تومماق: مات قالماق، مات و مبهوت ماندن، Tummaq توْنقال: تل هیزم که آتش می‌زنند، Tonqal تیکمک: دوختن، ساختن، دام تیکمک، Tıkmək تیکیجی: ماشین دوخت، خیاط، Tıkıcı تیکیش: دوخت، Tıkış تیکینتی: بنا، ساختمان، Tıkıntı تین: گوشه، تیم، Tın تییه: تیغ، Tiyə

لغات ترکی با معنی فارسی 3

ایچری: داخل، İçərı ایچسل: داخلی، İçsəl ایچگی: مشروب، نوشابه، İçgı ایچیم: جرعه، قورتوم، İçim آیراج: جدا کننده، Ayrac ایراق اولون: کنار بروید، İraq olun ایرماق: چای، رود، İrmaq ایره‌لی: به سمت جلو، پیش، İrəlı ایره‌لیله‌ییش: پیشرفت، İrəglıləyış ایری: درشت، İrı آیریلماز: جدانشدنی، لاینفک، Ayrılmaz آیریم: نقطۀ افتراق، Ayrım ایز: اثر، نشانه، İz ایزله‌مک: تعقیب کردن، دنبال کردن، پیروی کردن، İzləmək آیسال: ماهواره، Aysal ایسته‌ک: خواسته، İstək ایسته‌کلی: خواستنی، دوست‌داشتنی، İstəklı ایسلاق: خیس، İslaq ایسینمک: گرم شدن، عادت کردن، مانوس شدن، İsinmək ایش اؤیره‌تن: استا، کسی که کار یاد می‌دهد، İş öyrətən ایش اؤیره‌نن: کار آموز، İş öyrənən ایش آشیران: کارمند، İş aşıran ایش سوره‌ن: وکیل، İş sürən ایشارتی: اثر جزئی، کورسو، İşartı ایشله‌دیجی: کارفرما، İşlədıcı ایشله‌ک: فعال، پرکار، İşlək ایشله‌نیش: کاربرد، استعمال، İşləniş ایشیلداق: نورافکن، پرژکتور، İşıldaq آیغیر: اسب نر، Ayğır ایگرنج: تهوع‌آور، İgrənc ایگیت: جوانمرد، قهرمان، İgit ایلبیز: حلزون، مردم آزار، آب زیرکاه، İlbız ایل‌دؤنومو: سال‌گشت، سالگرد، İl dönumu ایلدیریم: آذرخش، Ildırım ایلغین: سراب، İlğin ایلقار: پیمان، عهد، İlqar ایلک: نخست، İlk ایلگی: رابطه، پیوند، İlgı ایلگیلی: مرتبط، مربوط، İlgılı ایلمه‌ک: رج، گره قالی، İlmək ایلنمک: İlənmək اَیله‌نجه: مجلس، نشست، Əyləncə ایلیشیک: رابطه، مرتبط، İlışık آیلیق: حقوق ماهیانه، Aylıq ایلیق: ولرم، İlıq ایلیک: مغز استخوان، İlık اینام: عقیده، باور، İnam ایناملی: با ایمان، مؤمن، İnamlı ایناندیریجی: قانع کننده، İnandırıcı اینانیلماز: باور نکردنی، İnanılmaz اینجه: ظریف، نازک، باریک، İncə اینجی: مروارید، İncı اینجیتمه‌ک: اذیت کردن، آزار رساندن، İncitmək اینسانجیل: انسانگرا، اومانیست، İnsancil اینله‌مک: سیزیلداماق، ناله کردن، İngəmək آییرد: جدا، سوا، تمیز داده شده، روشن، واضح، Ayird آییق: هوشیار، بیدار، Ayiq آییلماق: بیداری و آگاهی، Ayilmaq بئجه‌ر‌مک: پرورش دادن، بار آوردن، Becərmək بئزیکمه‌ک: بیزار شدن، منفور شدن، Bezikmək بئشیک: مهد، ننو، Beşık بؤلگه: منطقه، بخش، Bölgə بؤلوک – بؤلوک: قطعه به قطعه، تکه تکه Bölük - Bölük بؤلوم: بخش فصل، دایره، دپارتمان، Bölüm بؤیوتمه: تعظیم، تعجیل، Böyütmə بؤیوک: بزرگ، Böyük باتی: مغرب، Batı باتیش: غروب، Batış باجاریق: هنر، توانایی، Bacarıq باخان: وزیر، Baxan باخانلیق: وزارت، Baxanlıq باخیجی: تماشاگر، فالبین، Baxıcı باخیش: طرز نگاه، Baxış باداق: بند، پالهنگ، Badaq باریش: سازش، صلح، Barış باریشان: صلح کننده، Barışan باریشچی: صلح طلب، Barışçı باریشماز: سازش ناپذیر، Barışmaz باریندیرماق: مکفی کردن، بی ‌نیاز کردن، تامین کردن، فایده رساندن، Barındırmaq بارینماق: فایده بردن، مستفیض شدن، Barınmaq باسدیریق: شلوغ، ازدحام، Basdırıq باسغین: تجاوز، اشغال نظامی، هجوم، Basğın باسقی: فشار، فشار نظامی، Basqı باسماق: طبع، چاپ، Basmaq باسیلی: اشغال‌شده، Basılı باسیم: مطبوعات، Basım باشا دوشمه‌ک: فهمیدن، متوجه شدن، آگاه شدن Başa düşmək باشاری: مهارت، اوستالیق، موفقیت، Başarı باشاق: خوشه، Başaq باشقا: دیگر، Başqa باشقان: رئیس، Başqan باشکند: پایتخت، Başkənd باشلانقیچ: سرآغاز، Başlanqıç باشلیق: شیربها، Başlıq باشماقجی: کفاش، Başmaqçı باغلام: علاقه، پیوند، اتصال، Bağlam باغلاییجی: حلقۀ واسط، رابط، Bağlayıcı باغیرتی: فریاد، Bağırtı بالیقچین: مرغ سقا، Balıqçın باها: گران، Baha باهاجیل: گران‌فروش، Bahacıl باهادیر: بهادر، Bahadır باهالیق: گرانی، قحطی، Bahalıq بایراق: پرچم، Bayraq باییر: بیابان، Bayır ببک: مردمک چشم، گؤزون عدسی‌سی، Bəbək بری: به سمت آینده، به این سو، Bərı بسله‌‌مک: تربیت کردن، Bəsləmək بکله‌مه‌ک: انتظار کشیدن، Bəkləmək بلله: ساندویچ، Bəllə بنزر: شبیه، Bənzər بنزه‌ییش: شباهت، Bənzəyiş بنه‌ک: خال، Bənək بنیز: صورت، Bəniz بوتون: تماما، کامل، Bütün بوخاق: غبغب، Buxaq بورقی: مته، Burqı بورکو: هوای غبار آلود یا شرجی، خفه، هوای گرفته، Burku بورماج: حیوان اخته شده، Burmac بوروق: اخته، پیچ کوچه، از زیرکار در برو، Buruq بوْز: خاکستری، Boz بوز: یخ، Buz بوزدم: مقعد، Büzdəm بوزلاج: یخچال، Buzlac بوزلاق: سرزمین یخبندان، Buzlaq بوزمه‌جه: مچاله، Büzləcə بوْشانمیش: زن مطلقه، Boşanmış بوغ: سیبیل، Büğ بوْغاز: تنگه دریایی، Boğaz بوْغاناق: توفان، گردباد، Boğanaq بوْغوجو گاز: گاز خفه‌کننده، Boğucu qaz بوْغوجو: خفه کن، Boğucu بوْغونتو:  اختناق، خفقان، خفگی، Boğuntu بوکوم: بسته، Büküm بولاشدیریجی: مسری، واگیر، Bulaşdırıcı بولانیق: آلوده، کدر، آب گل آلود، Bulanıq بوْللوق: فراوانی، Bolluq بولماجا: جدول کلمات متقاطع، Bulmaca بولماق: تاپماق،یئتیشمک، پیدا کردن، رسیدن، Bulmaq بولود: ابر، Bulud بونجاق: سند، Buncağ بوْی بویلاماق: تعریف کردن، Boy boylamaq بوْی: داستان، تعریف، Boy بوْی: قد و قامت، اندام، درازی، Boy بویاق: رنگ، Boyaq بویالی: رنگی، دارای رنگ، Boyalı بویروق، بویوروق: دستور، امر، فرمان، Buyruq, Buyuruq بوینوز: شاخ، Buynuz بوْیوندوروق: یوغ، Boyunduruq بیتگی: رستنی، نبات، Bitgı بیته‌ری: فناپذیر، تمام شدنی، Bitərı بیتیرمک: به پایان رساندن، Bitirmək بیجه‌ک: حشره، هر جاندار کوچک، Bicək بیجه‌لک: ناقلا، بچه شیطان، حرامزاده، Bicələk بیچی: برش، Biçı بیچین: درو، Biçin بیر اربه: همطراز، برابر، Bir ərbə بیر یانلی: یک طرفه، Bir yanlı بیرلشیم: اتحاد، Birləşim بیرلیک: اتحاد، Birlik بیرووز: امانت، Biro بیرینجی: اولین، Birincı بیزله‌نقوش: سوک، Bizlənquş بیلدیرن، بیلدیریجی: گزارشگر، مخبر، Bigdiricı, Bildirən بیلدیری: اعلان، Bildirı بیلدیریش: اطلاعیه، Bildiriş بیلگی: علم و دانش، Bilgı بیلگین: عالم، دانشمند، Bilgin بیله‌ره‌ک: آگاهانه، عامدا، Bilərək بیلوْو: فسان، Bılov بیلیجی: فهیم، داننده،Bilicı   بیلیک: دانستنی، علم، Bilik بیلیم‌یوردو: دانشگاه، Bilimyurdu بیلینمه‌ز: نامعلوم، مجهول، Bilinməz بینؤوره: اساس، یایه، Binövrə پاپریز: سیگار، سیگارت، Paprız پاخیر: زنگ آهن، قهوه‌ای رنگ، Paxır پارانقی: ترکش، Paranqı پارتلاییجی: منفجر شونده، Partlayıcı پاریلتی: درخشش، Parıltı پالتار یویان: ماشین لباسشویی، Paltar yuyan پالتار: لباس، Paltar پانبیق: پنبه، Panbıq پته‌کچی: زنبوردار، Pətəkçı پرپی: شفا، شفا بخشی، Pərpı پلمه: دومان، هوای شرجی، مئه، Pəlmə پوْرسوق: نوعی سمور، Porsuq پوْزغون: داغون، از هم پاشیده، Pozğun پوْزما: ابطال، فسخ، Pozma پوْزوق: ابطال شده، به هم ریخته، پریشان، Pozuq پیتیک: کیتاب، Pitik پیرتلاشیق: کلاف سردر گم، Pirtlaşiq پینار: بولاغ، چشمه آب، Pinar پینتی: تن لش،  شلخته، بی‌سلیقه، Pintı

 

لغات ترکی با معنی فارسی 2

اؤپگه: شش، ریه، Öpgə اؤترگی: گذرا، Ötərgı اؤتری: گذرا، Ötərı اؤتگون، اؤتگم: نافذ، سخن دقیق و با نفوذ، Ötgun اؤتمک:گذشتن، رد شدن، Ötmək اؤته: گذشته، Ötə اؤته‌ک: تاریخ، Ötək اؤته‌ن ایل: سال گذشته اؤج: انتقام، Öc اؤد: کیسه صفرا، زهره، Öd اؤدلک: ترسو، بزدل،Ödlək اؤده‌مه: پرداخت، Ödəmə اؤده‌نک: وجه‌پرداختی، Ödənək اؤده‌نیلمز: جبران ناپذیر، Ödəniləz اؤده‌و: پرداخت، تکلیف، Ödəv اؤدونج: بورج، وام، قرض، Ödunc اؤرپک: پوشش، Örpək ائرته: زود هنگام، Ertə اؤرتو، اؤرتوگ: حجاب، پوشش، Örtug اؤرگنجکلی: معتاد، عادت کرده، Örgəncəklı اؤرنک: اُسوه، الگو، مثال، نمونه، Örnək اؤروش: حیطه، Öruş اؤزگور: آزاد، مستقل، Özgur اؤزلوک: خودیت، Özluk اؤزه‌ک: لب، مغز هر چیزی، Özək اؤزه‌ک: مرکز اؤزه‌ل: مخصوص، ویژه، Özəl اؤزه‌لجه: بویژه، Özəlcə اؤزه‌للیکله: خصوصا، Özəllıklə اؤسگوره‌ک: سرفه، Ösgurək ائشه‌نک: کاویدن، Eşənək اؤفکه: خشم، عصبانیت، Öfkə اؤگئی: ناتنی، Ögey اؤگسوز: یتیم، بی‌سرپرست، Ögsuz اؤلچه‌ک: مقیاس، متراژ، Ölçək اؤلچو: اندازه، مقیاس، Ölçu ائلچی: سفیر، خواستگار، Elçı اؤلکه: کشور، سرزمین، Ölkə اؤلگون: مردنی، بی‌حال، Ölgun اؤلن: متوفی، Ölən اؤلومجول: مردنی، Ölumcül ائمه‌جی: کارگر افتخاری، امدادگر، Eməcı اؤن سؤز: مقدمه، باشلانجیغ، Önsöz اؤن: جلو، پیش، قبل، Ön اؤنجه: قبلا، Öncə اؤنجول: پیشرو، Öncül اؤنده‌ر: رهبر، پیشوا، Öndər ائندیریم: تخفیف، Endirim اؤنلوک: سینه بند، Önlük اؤنملی: با ارزش، مهم، دارای اهمیت، Önəmlı اؤنه‌ری، اؤنه‌ل: پیشنهاد، Önərı, Önəl اؤنه‌ک: پیشوند، Önək ائنیش، اوزو آشاغی: سرازیری، Enış ائوجیک: آلونک، Evcık ائولی: متاهل، Evlı اؤیره‌تمن: معلم، استاد، Öyrətmən اؤیره‌تیم: آموزش، Öyrətım اؤیره‌نجه: تمرین، تعلیم، Öyrəncə اؤیره‌نجی: شاگرد، Öyrəncı ائیله‌م: عمل، Eyləm اؤیمک: Öymək اؤیود: پند، نصیحت، Öyud اؤیونمه‌ک: فخر کردن، تکبر ورزیدن، Öyunmək آبیده: تاریخ بنا، Abıdə ات ازن: چرخ گوشت، Ət əzən اتجه: جوجه پر در نیاورده، بی‌پر و مو، گوشتی، Ətcə اتجیل: گوشتخوار، Ətcil اتلیک: گوشتی، پروار، Ətlik آتماجا: کنایه، سخن گوشه دار، Atmaca آتیجی: حلاج، Atıcı آج: گرسنه، Ac آجی باغیرساق: روده دراز، Acı bağirsaq آجی: تلخ، Acı آجیقلی: خشمگین، Acıxlı آجیماق: ترشیدن، ماسیدن، Acımaq آجیمتیل: تلخ‌وش، Acımtıl آجیناجاقلی: درد آور، Acınacaqlı آجینماق: گؤینه‌مک، سوزش حس کردن، سوختن، Acinmaq آچار: فصل باهار، Açar آچی: زاویه، Açı آچیق اوتوروم: میز گرد، Açıq oturum آچیلیش: افتتاح، Açılış آخار: جاری، روان، مایع، Axar آختاریش: تحقیق، Axtarış آخشام: عصر، Axşam آخیجی: روان، Axıcı آخیش: افول ستاره، جریان آب، Axış آخیم:جریان امور، Axım آخین:جریان تند، Axın آخینتی:جریان، سیلاب، Axıntı آد:نام، اسم، Ad آدا:جزیره، Ada آداخلی:نامزد، نشانلی، Adaxlı آدام اؤلدوره‌ن: قاتل، Adam öldürən

 

لغات ترکی با معنی فارسی 1

آددیم باشی: قدم به قدم، Addım başı آددیم: گام، قدم، Addım آرابا: ماشین، Araba آراچی: میانجی، واسطه، Araçı آراشدیرما: پژوهش، تحقیق، جستجو، Araşdirma آراشدیریجی: محقق، Araşdirıcı آراماق: آختارماق، Aramaq آران: دشت، مقابل کوهستان، Aran اربه: تراز، مبنا، Ərbə    آرتیرما: مزایده، Artirma آرتیقلاشا: تصاعدی، Artiqlaşa آرتیم: افزایش، Artım آرتیملی: حاصل‌خیز، فزاینده، پربرکت، Artimlı آرخا: بئل، کوره‌ک، پشت، ظهر، Arxa آرد: پشت، قفا، دال، Ard اردم: شخصیت، مردانگی، Ərdəm آردیجیل: مسلسل، سریال، Ardıcıl آرغین: خسته، Arğın آرقاج: پود، Arqac ارک: آزادی، Ərk ارکین: آزاد، Ərkın اره‌ن: ایگیت، بؤیوک، دلاور، Ərən آری: دورو، خالص، Arı آری: زنبور، Arı آریتما: تصفیه، Aritma آریدیجی: تصفیه‌کننده، پاک کننده، Arıdıcı آریق: لاغر، Arıq اریک: زردآلو، Ərik اریمیش: مذاب، Ərimiş   آرین: پاک، خالص ، Arın ارینتی: گدازه، Ərintı ارینگج: تنبل، بی‌اراده، Əringəc آرینماق: پالوده شدن، تمیز شدن، Arinmaq آزغین: گمراه، Azğın ازگین: له‌شده، Əzgin آزلیق: اقلیت، Azlıq آزمان: متخصص، Azman آزمان: یاشلی، باتجربه، Azman آسقی: آویز، رخت آویز، Asqı آسقیراق: عطسه، Asqıraq أسکی: کهن، قدیم، کهنه، قدیمی، Əskı اسگیک: پست، ناقص، فرو، Əsgiı آسلاق، ساللاق: آویزان، Aslaq, Sallaq آسلان: شیر درنده، Aslan اسمه‌جه: رعشه، Əsməcə اسنه‌ک: خمیازه، Əsnək اسیرگه‌مه‌ک: دریغ داشتن، منع کردن، مضایقه کردن، Əsirgəmək آسیلی: وابسته، Asılı اسین: نسیم، Əsın آشیری: خاکریز، Aşırı آشیریم کؤرپئ: پل متحرک، Aşırım körpü آشیریم: Aşırım آشینمیش: سورتولموش، ساییده شده، Aşınmış آغ دمیر: آلومینیم، Ağ dəmir آغاران، آغارتی، آغارانتی: لبنیات، Ağarantı آغارتما: سفید کاری، گچ  کاری، Ağartma آغلادیجی گاز: گاز اشک‌آور، Ağladıcı qaz آغلار: گریان، Ağlar آغی: زهر، آجی، Ağı آغی: مرثیه، نوحه، Ağı اک: پسوند، Ək اکسیلتمه: مناقصه، Əksiltmə اکین: کشت، زراعت، Əkin اگری، ایری: کج، Əgrı اگله‌ج: ترمز، Əgləc اگلیم: منحنی، انحنا، Əglim آل: قیرمیزی، Al آلاجاق: طلب، Alacaq آلاو: شعله، Alav آلپ: قهرمان، جنگاور، دلاور، Alp آلتین: قیزیل، طلا، Altın آلقیش: تشویق، دعا، Alqış آلیجی: خریدار، Alıcı آلیجی: گیرنده، آنتن، Alıcı آلیز: مریض، بیمار، Alız آلیزلیق: بیماری، مریضی، Alızlıq آلیش – وئریش: داد و ستد، Alış - veriş آلیشقین: معتاد، عادت کرده، Alışqın آلیشماق: سوختن، آتش گرفتن، عادت کردن، Alışmaq امجه‌ک: پستان، Əmcək امک: کار، تلاش، زحمت، Əmək امکداش: همکار، Əməkdaş آندیرماق: قاندیرماق، فهماندن، Andırmaq انگین: گئنیش، آچیق، آچیق چؤل، وسیع، پهناور، گشاده،  Əngin آنلام: معنی، Anlam آنلاملی: با معنا، دارای مفهوم، Anlamlı آنلاییش: ذهنیت، تفکر، Anlayış انلیک: Əklik آنما: یادواره، یادمان، Anma آنماق: یاد ائتمه‌ک، فهمیدن، درک کردن، به یاد آوردن، Anmaq آنی: خاطره، Anı آنیت: تندیس یادبود، Anıt آوانقارد: پیشرو، پیش آهنگ، Avanqard اوْباشدان: سحر، نیمه شب، قبل از اذان صبح، Obaşdan اوتانماز: بی‌شرم، Utanmaz اوْتجول: گیاه‌خوار، Otcul اوْتلاق: چراگاه، Otlaq اوتمک: Utmək اوتمک: آواز خوانی، Utmək اوْتوروم: نشست، جلسه، Oturum اوجقار: دور، کنار، با فاصله، Ücqar اوجوز: ارزان، Ücüz اوجوزلوق: ارزانی، Ücüzluq اوچ بوجاغ: مثلث، Üç bucağ اوچار: پرنده، Üçar اوچاق: هواپیما، Üçaq اوچدوران: خلبان، Üçduran اوچغان: خلبان، Üçğan اوچغون: ویرانه، به هم ریخته، Uçğün اوچور: پرنده، Uçür اوچوش: پرواز، Uçüş اوخشاما: مویه‌گری زنان، نوحه، نوازش، Oxşama اوْخوجو: خواننده، مطالعه‌کننده، Oxucu اوْخول: مدرسه، مکتب، Oxul اوْخوموش: باسواد، تحصیل کرده، Oxumuş اودوم: خیر، برکت، Udum اودومسوز: بی‌برکت، Udumsuz اوْرتا: میان، وسط، میانه، Orta اوْرتاق: مشترک، Ortaq اوْرمان: جنگل، Orman اوره‌کلی:  جسور، دلیر، Ürəklı آوروپا بیرلیگی: اتحادیه اروپا، Avrupa birlıgı اوْزان: آشیق، Ozan اوزای: فضا، جو، Ozay اوزره: بر اساس، بر طبق، Üzrə اوزگونچو: غواص، شناگر، Üzgükçü اوزلو: پررو، Üzlü اوزمک: شنا کردن، قطع کردن، بریدن، Üzmək اوزه‌ر سرمایه: سرمایه در گردش، Üzər اوزه‌ر: معلق، شناور، شناگر، Üzər اوزه‌رلیک: اسفند، Üzərlık اوزه‌گن: شناگر، غواص، Üzəgən اوْساندیرماق: بئزدیرمک، خسته‌کردن، بیزار کردن، Osandırmaq اوْسانماق: ذله شدن، بیزار شدن، Osanmaq اوستون نیژاد: نژاد برتر، Üstün nıjad اوستون: برتر، بالاتر،  Üstün اوشونمک: تشویش، Üşünmək اوْغراماق: مواجه شدن، Oğramaq اوْغرو: دزد، Oğru اوْغلاق، چپیش: بزغاله، Oğlaq اوْغور: اودوم، اقبال، شانس، Oğur اوْغورلو: خوش اقبال، خوش شانس، Oğurlu اوفورمک‌: پوله‌مه‌ک، فوت کردن، Üfürmək اوْلاجاق: تقدیر، سرنوشت، Olacaq اوْلارسی، اوْلاسی: شدنی، ممکن، Olası اولاشماق: چاتماق، رسیدن به هم، Ulaşmaq اوْلاناق: امکان، Olanaq اوْلای: اتفاق، خبر، حادثه، Olay اولدوز: ستاره، Ulduz اولقون: کامل، Ulqun اولگو: الگو، Ülgü اولو: بؤیوک، متعال، مقدس، Ulu اوْلوس: مردم، ملت، خلق، Olus اومماق: چشمداشت، توقع داشتن، منتظر بودن، Ummaq اومو - کوسو: توقع و رنجش، قهر و ناز، Umu - Kusu اومو: توقع، Umu اوموز: کتف، Umuz اومولماز: غیر قابل انتظار، Umulmaz اوْنوتقان: فراموشکار، Onutqan اوْنوتماق: از یاد بردن،فراموش کردن، Onutmaq اوْنودولماز: فراموش نشدنی، Onudulmaz اوْنورقا: ستون فقرات، Onurqa اوْو: صید، Ov اوْوا: جلگه، Ova اوْولاق: شکارگاه، Ovlaq اوْووتماق: دیله‌توتماق، ساکت ائتمک، ساکت کردن، راضی کردن، بازداشتن از گریه با حرف زدن و تسلی دادن، Ovutmaq اوْوولماق: ساییده شدن، Ovulmaq اویار: تناسب، Uyar اوْیانیش: بیداری، Oyanış اویغو: خواب، چرت؛ رویا، Uyğu اویغون: مناسب، لایق، درخور، همخوان، هم آهنگ، Uyğun اوْیماق: ائل – اوبا، Oymaq اوْیناش: فاسق، رفیق غیر مشروع زن یا مرد، Oynaş اوْیوق: حفره، Oyuq اوْیون: بازی، Oyun آیاز: هوای صاف و خیلی سرد، Ayaz ایاق: ساغر، Ayaq آیاقچی: پادو، Ayaqğı ایپک: ابریشم، İpək

 

قواعد حروف صدادار در زبان ترکی ÖN SÖZ Türk dilində 9 səsli hərf var ki bu hərfləri kəlmədə gətirməyə neçə qanun var. Səsli hərflərin qanunalrı türk dilini ahəngli bir dilə döndərib. Deməy olar ki səsli hərflər hər dilə həyat verir və bais olur ki ayrı hərflər biri-birinin dalısiycad gəlsin. Bu hərflər türk dilində bu əhəmiyyətindən artığ dilimizin gözəlliyindədə çoxlu nəqşi var. Ümüdüm var ki bu gözəlliylərin bir azcada olsa sizə tanıddıram. پیش درآمد: در زبان ترکی 9 حرف صدادار وجود دارد که قوانینی برای آمدن این حروف در کلمه وجود دارد که باعث آهنگین شدن زبان ترکی شده است. به جرأت می توان گفت که حروف صدادار باعث زندگی زبان می شود و باعث آمدن سایر حروف در کنار هم می شود. اما در زبان ترکی اهمیت حروف صدادار از این فراتر رفته و در زیبایی زبان نیز نقش مهمی ایفا می کند.امیدوارم اطلاعاتی هرچند اندک از این قوانین که باعث زیبایی زبان ما شده است به شما بدهم. تقسیم بندی حروف صدا دار در زبان ترکی: در زبان ترکی 9 حرف صدادار وجود دارد که برخلاف حروف صدادار در دیگر زبانها مانند فارسی و عربی همه صدای کوتاه دارند. یعنی حروف کشیده در زبان ترکی وجود ندارد. بنا بر این حروف صدادار به حروف کشیده و کوتاه تقسیم بندی نمی شود. A, Ə, E, İ, I, O, Ö, U, Ü  اما این حروف به گونه ای دیگر تقسیم می شود. حروف صدادار در زبان ترکی به دو گونه تقسیم بندی می شود که هر دو تقسیم بندی در ساختار کلمه اهمیت دارد. تقسیم بندی اول که در ساختار ریشه ی کلمات و همچنین در به کارگیری پسوندها با توجه به حروف صدادار ریشه ی کلمه کاربرد دارد تقسیم بندی به دو گروه قالین (ضخیم) و اینجه (نازک) است. Türk dilinin səsliləri Qalın səslilər İncə səslilər U u O o I ı A a Ü ü Ö ö İ i E e Ə ə کاربرد این تقسیم بندی را بعد از معرفی تقسیم بندی دوم خواهیم گفت. تقسیم بندی دوم بر اساس حالت لب در هنگام ادای حرف است. در این تقسیم بندی نیز حروف صدادار به دو گروه تقسیم می شود: حروفی که در هنگام ادای آن لب ها به کار گرفته می شود؛ (دوداغلانان سس له ر) و حروفی که این خاصیت را ندارند (دوداغلانمایان سس له ر). همانگونه که در جدول زیر می بینید در بین هر دو گروه اینجه و قالین هم صداهای دوداغلانان و هم صداهای دوداغلانمایان وجود دارد. تقسیم بندی دوم در انتخاب برخی پسوند ها با توجه به آخرین حرف صدادار قبل از پسوند کاربرد دارد. Türk dilinin səsliləri Qalın səslilər İncə səslilər Dodağlanan Dodağlanmayan Dodağlanan Dodağalnmayan U u O o I ı A a Ü ü Ö ö İ i E e Ə ə کاربرد ها: 1.       در ساخت هر کلمه که ریشه ی ترکی داشته باشد قاعده ای به نام آهنگ صدا و یا سس قورولوشو وجود دارد که بر اساس آن اگر اولین حرف صدادار کلمه از نوع اینجه باشد بقیه ی حروف صدادار در ریشه ی آن کلمه نیز از این نوع است و در غیر این صورت تمامی حروف صدادار ریشه ی کلمه از نوع قالین است. مثال: QALIN:  Qalın, Uşağ, Qarğa, Paltar, Araba İNCƏ:    İncə, Ölkə, Üzüm, Gecə, Dədə این قاعده تا حدود زیادی در کلماتی که از دیگر زبانها هم به زبان ترکی راه یافته اند رعایت می شود. مثلا کلمه ی محبت در زبان فارسی به صورت Mohəbbət و در زبان عربی به صورت Muhəbbət خوانده می شود اما در زبان ترکی با توجه به قاعده ی آهنگ صدا به صورت Məhəbbət آمده است. مثال های بیشتر: Hüseyn (hoseyn), dövlət(dovlət), Müəyyən (moəyyən), Salamat (səlamət) اما برخی دیگر از کلمات دخیل در زبان ترکی بدون توجه به این قاعده استفاده می شود. مانند: Sadə, pərvanə, Aləm, İran گاهی برخی از کلمات ترکی نیز مستثنی این قاعده هستند. Ceyran, برای پرداختن به باقی بحث ابتدا لازم است در مورد وندها (شکیلچی له ر) در زبان ترکی مطالبی را بدانید. بر خلاف زبان فارسی که در آن وندها سه نوع ( پیش وند، میان وند و پس وند) هستند در زبان های اورال-آلتاییک (التصاقی یا پیوندی) از جمله زبان ترکی فقط نوع سوم آن یعنی پس وند وجود دارد که در زبان ترکی شکیلچی نامیده می شود. شکیلچی ها در زبان ترکی بر اساس تقسیمی سه نوعند: شکیلچی هایی که فقط به یک حالت در آخر کلمه قرار می گیرد (بیر چئشیتلی). مانند شکیلچی "داش" که در انتهای کلمات به یک صورت آمده است. در هنگام استفاده ی این شکیلچی ها برای ساخت کلمه قانون آهنگ صدا کاربرد ندارد. (daş) Dildaş yoldaş شکیلچی هایی که در هنگام استفاده با توجه به قانون آهنگ صدا تلفظ آن تغییر می کند و دو نوع تلفظ جداگانه پیدا می کند (ایکی چئشیتلی). (lar) Dağlar Səslər شکیلچی هایی که علاوه بر قانون آهنگ صدا با توجه به تقسیم بندی دوم حروف صدادار و حرف صدادار آخر کلمه به چهار شکل مختلف تلفظ می شوند (دؤرد چئشیتلی). (siz) Evsiz Paltarsız Qorxusuz Köksüz اگر به شکیلچی های بالا توجه کنید می بینید که در گروه دوم و سوم با توجه به حروف صدادار ریشه ی کلمه شکیلچی به صورت های متفاوت آمده است. حال به بقیه ی کاربردهای تقسیم بندی های حروف صدادار می پردازیم. 2.       حال به بقیه ی کاربرد تقسیم بندی های حروف صدادار می پردازیم. اگر بعد از کلمه ای شکیلچی ایکی چئشیتلی (دو نوعی) بیاوریم؛ این شکیلچی از قاعده ی آهنگ صدا (سس قورولوشو) پیروی می کند و با توجه به آخرین حرف صدادار کلمه تلفظ می شود. یعنی اگر آخرین حرف صدادار در کلمه اینجه باشد حرف صدادار موجود در شکیلچی نیز اینجه خواهد بود و در غیر این صورت صدای قالین خواهد داشت. چندمثال: شکیلچی شرط (سه – سا) Sə: Gəlsə, Bilsə, Görsə... Sa: Qalsa, Vursa, Atsa... شکیلچی جمع (له ر – لار) Lər: Gecələr, türklər, əllər... Lar: axşamlar, kitablar, dağlar شکیلچی مصدر (مه ک – ماق) Mək: Gedmək, sərmək, Dəlmək... Maq: Durmaq, Salmaq, Almaq... علاوه بر اینها نیز شکیلچی های دونوعی در زبان ترکی وجود دارد که در نوشته های بعدی به آنها پرداخته خواهد شد. 3.       در شکیلچی های چهار نوعی (دؤرد چئشیتلی) علاوه بر توجه به تقسیم بندی اول باید به تقسیم بندی دوم حروف صدادار نیز توجه کنیم. یعنی علاوه بر اینکه صدای شکیلچی از نظر اینجه یا قالین بودن از صدای ماقبل خود تبعیت می کند از نظر حالت لب نیز تابع حرف صدادار ماقبل خود است. مثال: شکیلچی مفعول(ی – ئ – ـؤ – ـو): İ: səni, eli, dilini,... I: qanı, ağzını, qarğanı... Ü: üzümü, Güzgünü, sürünü... U: topu, oxu, pulu... تعداد بسیاری از شکیلچی های زبان ترکی چهار نوعی است. در نوشته های بعدی به این شکیلچی ها نیز پرداخته می شود. منبع: دیلیمیزین ساده قئرامئری- نویسنده: حسن راشدی – انتشارات اندیشه ی نو – چاپ اول زمستان 83

 

قابارماق : شیشمه ک ، بیر یئر یانیب سولوق اولماق

قابارماق : اوزه گه لمه ک ، بیریسینین اوستونه قاشقالانماق ، بیری سینه دانقازلاشماق

قاباقلایان : قاباغا دوشه ن ، قاباغینا چیخان

قابالاشماق : که له مه کؤتور اولماق ، قالین لاشماق ، گوبود اولماق

قابلاماق : یئرله شدیرمه ک ، یئر ائله مه ک ، گوجونه ن سوخماق

قاتلاماق : قاتداماق ، بوکمه ک ، بیرزادی نئچه  قات بوکمه ک

.قاچماق : چوخ یئئین گئتمه ک ، اکیلیب گئتمه ک

قاچیرتماق : قاچاق سالماق ، قاوالاماق

قاخماق : بیر سؤزو بیرسینین باشینا چالماق ، اوزونه وورماق ، باش قاخینجی ائله مه ک

قارالاماق : قه ره له مه ک ، بیرینی گؤز آلتینا قویماق

قارشیلاماق : بیرینین قاباغینا چیخماق ، قوناغین قاباغینا گئتمه ک

قارغیماق : بیرینه پیس گون ایسته مه ک ، بیرینه قارقیش ائله مه ک

قاریشدیرماق : قاتیشدیرماق ، پیرتداشدیرماق

قازانماق : اله گه تیرمه ک ، ایشلییب بیر زادی اله گه تیرمه ک

قازماق : سوکمه ک ، یاریب آچماق

قالدیرماق : قاوزاماق ، اوسته گؤتورمه ک

قالماق : دایانماق ، اوتورماق ،

قاپماق : توتماق ، دیشله مه ک ( ایتین دیشله مه سی )

قوسماق : قایتارماق ، قورساقداکینی ائشییه تؤکمه ک ، آغیزدان ائشییه تؤکمه ک

قوسدورماق : انده رتدیرمه ک ، قورساقدان قایتارتدیرماق

قوخوماق : ایی وئرمه ک ، ایی له نمه ک

قورخوتماق : بیرسینی بیرزاد دان چه کیندیرمه ک ، اوره یینه قورخو سالماق

قورتارماق : باشا یئتیرمه ک ، آخیرا یئتیرمه ک ، آزالتماق

قورتولماق : باشا چاتماق ، توکه نمه ک

قوردالاماق : ائشمه ک ، دیدمه ک ، دیبینه ال آپارماق

قوشقو اولماق : دیسکینمه ک ، یوخودان تئز – تئز آییلیب بیرده یاتماق

قوشولماق : قاریشماق ، یولداش ایچینه قووشماق

قونماق : ( قوشون ، که په نه یین ، سئرچه نین و ... ) اوتورماق

قووزاماق : قاوزاماق ، قالدیرماق ، یئریندن ده به ردیب اوسته گؤتورمه ک

قووماق : یوخ دئمه ک ، بیرینی اؤز ائوینده ن گئتمه ک ایسته مه ک

قویولماق : قورولماق ، یئرله شمه ک

قیتلاشماق : قیتیراق اولماق ، آزالماق ، آز اولماق

قیرجانماق : شیت – شیت گولمه ک ، خودور یئره گولمه ک ، یئرسیز گولمه ک

قیرمیشلاماق : جیرماقلاماق ، جیرماقینان جیزماق

قیزارماق : قیرمیزی اولماق ، اوتانجیندان اوزو قیرمیزیلاشماق

قیزدیرماق : ایستی ائله مه ک ، ایستی له تمه ک

قیزیشماق : ایستی له شمه ک ، حیرسله نمه ک

قیسسالماق : قیسسا اولماق ، قیسسا لاشماق

قیسسالدیرماق : گوده ائله مه ک ، ییغیمجان ائله مه ک

قیسماق : یومماق ، وئرمه مه ک

قیمیلدانماق : قایناشماق ، ته رپه شمه ک

قیوریلماق : قیوریم – قیوریم اولماق

قیماماق : اسیرگه مه ک ، ییغماماق   

دعالار= آرزوهای خوب )

دعالار= آرزوهای خوب ) آتان رحمتده : بر پدرت رحمت . آنان سنه قوربان : مادرت فدات بشه . آنان بویان قوربان : مادرت فدای قدت . آخیرین خئیر اولسون : عاقبت یه خیر شوی . آخیریندان یارییاسان : آخر خوبی داشته باشی . آخیرغمین اولسون : غم آخرت باشد. ( هنگام تسلیت می گوئیم ) آیاقلارین آغریماسین : پاهایت درد نکند آیاقلاریوا قوربان : قربان قدمهایت الله ایشیوی راس گه تیرسین : خدا کارهاتو به خیر کند . الله بالاوی سنه چوخ گؤرمه سین : خدا بچه ات را برایت زیاد نبیند ( خدا بچه ات را حفظ کند ) الله بالالاریوی ساخلاسین : خدا بچه هاتو نگه دارد . الله برکت وئرسین : خدا برکت بدهد . الله برکتیوی آرتیرسین : خدا برکتت را زیاد کند . الله بیز یئدوخ دویدوخ ، دویمویانلاری دویوزدور : خدایا ما خوردیم و سیر شدیم ، گرسنه ها را هم سیر کن . الله بیز یئدوخ اسگیتدوخ ، سن آرتیر : خدایا ما خوردیم و کم کردیم ، تو زیادش کن . الله پاییوی وئرسین : خدا سهمت را بدهد ( به کسی که هنوز بچه دار نشده می گوئیم ) الله جاوانیوا رحمت ائله سین : خدا بر جوانت رحمت کند . الله جاوان داغی وئرمه سین : خدا داغ جوان نشانت ندهد . الله ائولاد داغی گؤرسه تمه سین : خدا مرگ فرزند را نشانت ندهد . الله نعمتیزی آرتیرسین : خدا نعمت شما را زیاد کند . ( بعد از خوردن غذا بر سر سفره ای که میهمانیم می گوئیم . ) الله سوفره زی آچیق ائله سین : ( منظور ) خدا سفره تان را پرنعمت و باز نگاه دارد . الله ائوین آباد ائله سین : خدا خانه ات را آباد کند . الله ها شوکور : خدایا شکرت الله هین آمانیندا : در امان خدا

 

	الله ها تاپشیردیم : به خدا سپردم .
الله ها تاپشیردیم : به خدا سپردم . الله یاخجی یول وئرسین : خدا راه خوب نشانت دهد ( در هنگام سفر کسی به او می گوئیم . ) الله یولووی آچیق ائله سین : خدا راهت را باز کند . ( در هنگام سفر کسی به او می گوئیم ) الله کومه یین اولسون : خدا کمکت کند . الله سنده ن راضی اولسون : خدا از تو راضی باشد . الله سنی ساخلاسنی : خدا تو را حفظ کند . الله سنی منه چوخ گؤرمه سین : خدا تو را به من زیاد نبیند . ( خدا ترا برای من نگه دارد . ) الله قضو قه ده رینده ن حیفظ ائله سین : خدا از قضا و قدر حفظ کند . الله سنی یورماسین : خدا خسته ات نکند . الله یامانلیق وئرمه سین : خدا بد ندهد . الله جانیوا ده یمه سین : خدا به جانت نزند . ( منظور خدا جانت را از آسیب حفظ کند ) الله صحت بدنیوی الینده ن آلماسین : خدا سلامتی ات را ازت نگیرد . الله صحت بدن وئرسین : خدا سلامتی بدهد . الله اوره ییوین مطلبین وئرسین : خدا آرزویت را برآورده کند . الله اومودووی که سمه سین : خدا امیدت را نگیرد . الله اوزاق ائله سین : خدا به دور کند . الله اوزووی گولدورسون : خدا رویت را بخنداند . الله اؤزو رحم ائله سین : خدا خودش رحم کند . الله آتاوا رحمت ائله سین : خدا بر پدرت رحمت کند . الله امواتیوا رحمت ائله سین : خدا به مردگانت رحمت کند .

 

	بویالار : رنگها
بویالار : رنگها آغ : سفید آغ آپ آغ : کاملا سفید آغیمتیل : مایل به سفید دوم آغ : سفید برفی ، سفید براق ساری : زرد ساپ ساری : کاملا زرد ساریمتیل : مایل به زرد آچیق ساری : زرد کم رنگ توخ ساری : زرد پررنگ ساری شین : به کسی که رنگ مویش تقریبا طلائی و رنگ پوستش مایل به زرد است می گوئیم . سارالمیش : زرد شده کاس ساری : زرد کدر قوساخ رنگی : زرد بد رنگ و تهوع آور قیرمیزی : قرمز قیپ قیرمیزی : کاملا قرمز آچیق قیرمیزی : قرمز روشن توخ قیرمیزی : قرمز پررنگ گول ساباحی : قرمز به رنگ لاله عباسی گیلاناری : قرمز به رنگ آلبالو کاس قیرمیزی : قرمز کدر گؤی : آبی گؤم گؤی : کاملا آبی آچیق گؤی : آبی کم رنگ توخ گؤی : آبی پررنگ گؤی گؤز : به کسی که رنگ چشمانش آبی است می گوییم . یاشل : سبز یام یاشیل : کاملا سبز آچیق یاشیل : سبز روشن توخ یاشیل : سبز پررنگ قارا : سیاه قاپ قارا : کالما سیاه قارامتیل : مایل به سیاه قارالمیش : سیاه شده قارا شین : به کسی که رنگ پستش کمی تیره باشد می گوئیم . قاراگیله : به کسی که رنگ چشمانش تیره باشد . همچنین به کسی که عزیز دوردونه باشد می گوئیم . قارا گؤز : سیه چشم قارانلیق : تاریکی زیل قارا : سیاه سیاه چوهره ای : صورتی به نؤووش : بنفش کولو : خاکستری بوز : رنگ و رو رفته از وبلاگ قایاقیزی

 

سوزلوک ب

باتماق : چؤکمه ک ، الده ن گئتمه ک ، ایتمه ک ، داغیلماق باخماق : گؤز تیکمه ک ، یوخلاماق باریشماق : قونوشماق ، قووشماق ، باریش ائله مه ک ، یولا گه لمه ک باسمارلاماق : سیخما بوغمایا سالماق ، بیرده ن توتماق باسماق : سیخماق ، ازمه ک ، ته پمه ک ، سوخماق باغلاشماق : آند ایچمه ک ، قول چه کمه ک ، یاریش وئرمه ک باغلانماق : باغلی اولماق ، توتولماق ، یاپیشماق ، دایانماق ، اوزولمه ک باغیرماق : اوجادان آغلاماق ، قیشقیرماق ، باغیرتی سالماق باغیشلاماق : باغیش وئرمه ک ، گؤز اؤرتمه ک ، سوچدان گئچمه ک بالالاماق : دوغماق ، آرتماق ، بالا وئرمه ک ، چوخالماق بانلاماق : اوخوماق ( خوروز ، قوش ) ، سس سالماق ، اؤتمه ک بایدیرماق : کورلاماق ، شاشماق ، چاشماق به رکیتمه ک : باغلاماق ، آغیرلاتماق به زه مه ک : به زه ک وورماق ، دوز مه ک ، اوز گؤزونه یاخماق به سله مه ک : بؤیوتمه ک ، تؤره تمه ک ، گؤزله مه ک به سلعه تمه ک : بویا باشا چاتدیرماق ، ساخلاتماق ، بؤیوتدورمه ک به له مه ک : بورومه ک ، اسکی له مه ک ، به له کله مه ک به نزه مه ک : اوخشاماق ، تای اولماق ، چه کمه ک بوتونله شمه ک : بوتون اولماق ، بیرله شمه ک بوراخماق : اؤتورمه ک ، ال گؤتورمه ک ، بوشلاماق بوزارماق : بوزا چالماق ، بویادان چیخماق بوزمه ک : سیخماق ، ییغماق ، قیریشلاندیرماق بوشاماق : آیریلماق ، ال چه کمه ک ، بوراخماق بوغوشماق : سه س کوی سالماق ، بیری بیرینی بوغماق ، ساواشماق بوغولماق : کؤکس اؤتوره بیلمه مه ک ، آرادان گئتمه ک ، اؤلمه ک بوکولمه ک : اییلمه ک ، ایکی قات اولماق ، سینماق ، باغلانماق بولاماق : قاتماق ، باتیرماق ، بولاندیرماق بؤلمه ک : آییرماق ، یارماق ، ایکی ائله مه ک ، که سمه ک بؤیومه ک : یئکه لمه ک ، قالخماق ، آغیرلاشماق از وبلاگ :قایا قیزی

 

سوزلوک آ

آتماق : بوراخماق ، توللاماق ، اوز چئویرمه ک ، بوشلاماق آجماق : قورساغی بوشالماق ، یئمه ک سیز له مه ک ، یئمه ک ایسته مه ک آجیقلانماق : آجیق توتماق ، یوگورمه ک ، قیشقیرماق آجیغا دوشمه ک : کوسمه ک ، ته رسینه ائله مه ک آختارماق : گؤزله مه ک ، ایسته مه ک ، گه زمه ک ، آراماق آخماق : زویمه ک ، یئریمه ک ، یولا دوشمه ک آخیتماق : سویا چه کمه ک ، سویا وئرمه ک ، زویدورمه ک آداخلاماق : آد ائله مه ک ، نیشانلاتماق ، ایزقویماق آدلانماق : تانینماق ، آدینان سسله نمه ک آرالاشماق : آیریلماق ، اوزاقلاشماق ، یان دورماق آرخایین اولماق : بیل باغلاماق ، دایانماق ، آرخالانماق آزدیرماق : یولدان چیخارتماق ، پیس یولا چه کمه ک ، باشدان ائله مه ک آزماق : ایتمه ک ، دوز یولدان چیخماق ، اؤز باشینا اولماق آشماق : ییخیلماق ، دوشمه ک ، سووشماق آشیرماق : سووماق ، یوکله مه ک ، ییخماق ، اوتماق آغاجلاماق : آغاجنان وورماق ، دؤیمه ک آغا چالماق : آغیمسوو اولماق ، آغا ساری گئتمه ک آغلاماق : گؤز یاشارتماق ، سیزیلداماق ، یالوارماق آغیرلاشماق : چه تین له شمه ک ، آغیر اولماق ، ده یه رلی له شمه ک آلاولاماق : آلیشماق ، اودلاماق آلدانماق : اینانماق ، توولانماق ، اویماق آلماق : اله گه تیرمه ک ، چیخارتماق ، باشادوشمه ک آلیشماق : اود توتماق ، اویره نمه ک ، یووماق آند ایچمه ک : سؤز وئرمه ک ، ایلغار باغلاماق آییلماق : یوخودان دورماق ، اویانماق ، آییق اولماق منبع : وبلاگ قایا قیزی

 

لغات جدید نوروزی

بایرام : عید بایرام ائوی تؤکمه ک : برای عید خانه تکانی کردن بایرام آخشامی : شب عید بایراما یاخین : نزدیکیهای عید بایرامدان قاباق : قبل از عید بایرامدان سورا : بعد از عید بایراملیق : عیدی بایراملیق وئرمه ک : عیدی دادن بایراملیق آلماق : عیدی گرفتن بایراملیق ییغماق : عیدی جمع کردن بایرام گؤروشو : دید و بازدید عید بایرام گؤروشونه گئتمه ک : به دید و بازدید عید رفتن بایرام گؤروشونده ن گه لمه ک : از دید و بازدید عید برگشتن بایرام گولو : گل نوروز بایرام گونو : روز عید بایرام اولدوزو : ستاره کریسمس ( نام آلمانی این گل وایناختز اشترنه است ) که میتوان به زبان فارسی ستاره کریسمس معنی کرد و به زبان خودمان هم میتوان بایرام اولدوزو گفت . گلی است که از نظر ظاهر تقریبا شبیه حسن یوسف . برگهایش سبز رنگ است اما از اواخر پاییز برگهای جدید که در بالای گیاه می رویند به رنگ قرمز است . در دی ماه کامل میشود و باز برای بهار و تابستان برگهای سبز جوانه میزند اصل این گیاه گلدانی مکزیکی است .

 بؤلوک : قسمت شده
بلله : ساندویج
بنده : اینجانب
بورو : دودی که از آتشفشان تصعید میشود
پونج : بخاری هیزمی
بوته : بوتا و در اصل بوتاق و بوداق ، شاخه ، نهال
بوش : خال
بها ( باها ) : گران
باهادور : قهرمان
بیات ( بایات ) : نام بزرگ ، کنایه از خدا ف تؤره ده ن ، یارادان
بایات : نان و غذای مانده
بایاق : زمان خاصی از گذشته
باتماق : فرو رفتن
بئزمه ک : به ستوه آمدن
بیگ : بزرگ
بیگیم : بئیگیم ، پسوند نام خانمهای صاحب مقام ، بیلقان : بسیار داننده
بیوک : بؤیوک ، بزرگ ، نام آقایان
پاشا : رئیس خان خانان
پالان : پوستین ، آرخالیق
پایاپای : سهم در برابر سهم
پخش ( باغیش ) : احسان پرتیمک : دررفتن استخوان بدن بدون خونریزی
پالاز : نوعی زیرانداز نازک
پورلنمه ک : جوانه زدن نوک شاخه
پولاد : کسی که سردی و گرمی روزگار را چشیده باشد ، فلزی محکم ، نام آقایان
پهن : ( پئیین ) ، فضولات حیوانی
تاو ( توو ) : سرعت
تابه : تاوا ، ماهی تابه
تاروئردی : تاری وئردی ، خداداد ، نام آقایان
تالاماق : غارت کردن
تالوار : ایوان
تالواردا توی سالیبلار : در ایوان عروسی گرفته اند
منبع : محمد صادق نائبی 

درمانهای گیاهی
کهلیک اوتو عاراغی : عرق آویشن یا کاکوتی ، برای رماتیسم و درد اندامها تجویز میشود .
یارپیز گولو عاراغی : عرق گل پونه ، برای هر نوع دل درد به کار میرود .
بوی مادران عاراغی : عرق بومادران برای اسهال مفید است .
سی بیر قویروغو ( هووه جووه ) : ماهور ، از آین گیاه مرحم برای زخمها درست می کنند .
شیرین بیان ، برای زخم معده مفید است .
چله داعی : نوعی علف است که برای درمان شکستگی ها به کار می رود .
نار قابیغی : پوست انار ، دمل دندان را باز می کند .
بابانه ک : گل بابونه ، برای رفع درد دل بچه ها مفید است .
جین جیلین : نوعی دانه وحشی است که برای درمان فتق به کار می رود .
امن کومه جی : پنیره ک ، این گل را با بنفشه و گل کدو و گل ختمی مخلوط کرده و آن را چهل گل می گویند که مصرف عمده اش در دل درد بچه هاست .
ته زه ته ره ( ته ره توره ) : شاهی یا ترتیزک ، برای اگزما و زخمهای علاج ناپذیر و سودا مصرف میشود .
لاغ لاغا : به زه ره ک را در هاون میکوبند با مقداری شیر می جوشانند و روی دمل می گذارند . این مرحم را لاغ لاغا می گویند .
خانیم ساللاندی : تاج خروس برای شاش بند موثر است .
ایت ایشیگی : باد باد ، ریشه اش برای زخم معده و تخمش برای تقویت قوه باه مصرف می شود .

جاجیخ : زینان ، برای تقویت کبد با عسل می خورند .
قوش اوزومو : تاجریزی ، برای دندان درد مصرف می شود .
قالقان توخومو : گل پر ، برای دل درد مصرف می شود .
میر تیکانی : آدو ، برای درمان سوزاک به کار می رود .
قوش ابه یی : نوعی علف است که برای دفع کرمک و سایر انگلها به کار می رود .
بویور تیکانی : نوعی علف است که میوه اش را برای تقویت می خورند .
گیلد گیلدی : نوعی علف وحشی است که دانه هایش را درون آش بیماران می ریزند .
بویاخ : رناس ، ریشه اش را در شکستگی مصزف می کنند .
جه نه وار پیسداغی یا قولاغا پیسدان : دنبلان ، دانه هایی هستند شبیه لیموی خشک که وقتی فشار دهند گردی نرم شبیه دود بیرون می دهد که با استشمام آن خون دماغ بند می آید .
چیت لیخ : کاسنی ، تخم و گل آن برای دل درد مفید است .
ای دیلقاج : ریشه گیاه وحشی است که برای شفای زخمهای داخل دهان مفید است .
قه ره قات : گیاهی است که برای فشار خون مفید است .
قه ره چؤره ک اوتو : سیاه دانه ، در خونریزی های زنانه مفید است .
اولیک توخومو : تخم گیاه وحشی است در بیشتر ناراحتی ها از روی حدس مصرف می کنند .
نوروز گولو : عطرش مفید است و مانع زکام می شود .
دانا اشاغی : گیلو ، بیشتر جنبه غذائی دارد و در کته می ریزند .
قه ره حیله : حلیله سیاه ، برای رفع دل درد و یبوست نافع است .
توکلی جه : برای خیالات و جنون مفید است .
کره وه له : گیاهی است که با شیر زنان مخلوط کرده به بچه می دهند تا دل دردش درمان یابد .
یوغشان : علف وحشی کوهستانی است که در رفع انگل فوق العاده مفید است .
منبع : کتاب نگاهی به آذربایجان شرقی
نام نویسنده : ایرج افشار ( سیستانی )

آتالار سؤزو = ضرب المثل

آتالار سؤزو = ضرب المثل 1- قیزیم سه نه دئییره م گه لینیم سه ن ائشیت = به در میگم دیوار بشنوه 2 - بؤیوک باشین ، بؤیوک بلاسی اولار = هرچه سر بزرگ درد سر بزرگتر 3- قویو قازان گه ن قازار ده رین قازار اؤزونه قازار = هر چه کنی به خود کنی گر همه نیک و بد کنی 4 - ساخلا سامانی گه له ر زامانی = هر چیز که خوار آید یک روز به کار آید 5 - همیشه شعبان بیر گونده رمضان = هر روز شعبان یک روز هم رمضان 6 - آغزیندان سود ایی گه لیر = از دهنش بوی شیر میاد 7 - یومورتاسیندان چیخمامیش باش سیندیریر = هنوز از تخمش در نیومده جیک جیک میکنه 8 - قونشوم منی یادا سالسین بیر ایچی بوش گیردکانلا = یار منو یاد کنه بایک هل پوک 9 - ده وه ده ن بیر قیل دا غنیمه تدیر = یه مو هم از خرس غنیمته 10 - مه چیدین قاپیسی آچیقدیر ایتین اوزونه نه گه لیب ؟ = در دیزی وازه حیای گربه کجا رفته ؟

 

	لغات ترکی آذربایجانی
آوادانلیق : آبادانی آباجی : خواهر مکرمه و بزرگوار آتابای : بیک بزرگ ، طایفه بزرگ ترکمنی اوتوراق : نشست ، جلوس اوتورماق : نشستن ات رنگ : رنگ گوشت آتسز : آدسیز ، بی نام آتیش : پرتاب دو طرفه ، به هم تیر انداختن اوجاقی کور : بی فرزند آچار : بازکننده آچماز : باز نشونده اؤرده ک : اردک ارسالان : پهلوان انداز ارک ائتمه ک : افتخار کردن آرماغان : در ترکی اوغوزی یعنی سوغات اریک : زرد آلو آج آدام : آدم گرسنه و حریص اوستا : عاقل ، با درایت ، ادیب آستار : زیرین لباس ائشیک : خارج ائشیک اقاسی : رئیس تشریفات سلطنتی آغیز : دهان ، ابتدای هر چیز آلیش ده گیش : خرید و فروش ائلمیرا : تمثیل کننده ایل ائلناز : ناز ایل ائله بئله : چنین و چنان نارگیله : دانه انار ائو اوغلو : پسر خاله ( نام یکی از روستاهای توابع ماکو نیز هست ) آیاز : نسیم خنک سحری ایچا ایچ : نوشا نوش آیدا : در وجود ماه آیدین : شفاف ، واضح بای بک : بابک خرمدین ، بیک بزرگ بوتؤ : کامل بوتون : تمام باغا : لاک پشت و حیوان دوزیست مثل قورباغه باز : پسوندی است که شدت علاقه به کاری خاص را میرساند باشی : پسوندی است که معنی رئیس و متصدی و متخصص را میرساند . ( منبع : یکهزار واژه اصیل ترکی در زبان فارسی -- محمد صادق نائبی ) لغاتی را نوشتم که یقین دارم ترکی آذربایجانی است و خودمان نیز در گویشمان از آنها استفاده میکنیم .

 

یئنی لغات 3

کلمه معنی سورنگلی رسیم نقاشی آبرنگ رسم کاغیذی بوم نقاشی دیزاین طراحی قارانداش مداد دولوسچولوق سفالگری چیخیش قاپی درب خروجی گیریش قاپی درب ورودی هئیکل مجسمه هئیکل تراش مجسمه ساز اویما چیلیق کنده کاری خالچا تابلوسو تابلوی فرش کیلیم گلیم توخوجو فرشباف خالچا توخوجو فرشباف چیچک سالما گلدوزی ساق راست سول چپ آکتیو،ایفاچی هنر پیشه استحصالچی تهیه کننده رئژیسیور کارگردان کینو زالی سالن سینما آکتریسا هنر پیشه زن کینو اولدوزو ستاره فیلم استول صندلی آرخا عقب سیرا ردیف فوتبول فوتبال والبیول والیبال ایدمان ورزش دؤیوش ایدمانلاری ورزش های رزمی یاریش مسابقه قاچیش دو میدانی اوزمه شنا چکی قالدیرما وزنه برداری گولش کشتی آت چاپما اسب سواری گیمناستیکا ژیمناستیک حاکیم داور آوتوموبیل سورمه ماشین سواری ایدمان گئییمی لباش ورزشی بدن یوموشالتما نرمش ایدمان آیاق قابی کفش ورزشی بیرینجی تور نیمه اول

 

یئنی لغات 2

کلمه معنی یاماج پرتگاه ، کوهپایه یئکن باد بان یاییلیم شلیک یالتاق چاپلوس چاناق کاسه کیر پی جوجه تیغی قارینجا مورچه ایره لی جلو اوگی نا تنی چیر مالاق بالا کشیدن دوستاغ زندان بایراق پرچم بیلگی سایار کامپیوتر دان یئلی نسیم ِ صبحگاهی قارشی مقابل گرکمک ایجاب کردن قارشیلاماق استقبال کردن اینام باور، عقیده کوتله توده،خلق،مردم شانلی مشهور اوزگور آزاد اوُمماق آرزو کردن، انتظارداشتن اومود امید یارارلی مفید یاراماق مفید واقع شدن یاراماز،یاراسیز بی فایده،به درد نخور وارلیق دارایی دویغو احساس ماراق علاقه گنج جوان ایلک اول،اولین ایلک تحصیلات دوره ابتدایی قازئت مجله ساحه زمینه خسته بیمار خسته لیک بیماری تالان ویران تالاماق ویران کردن،غارت کردن دایاق پشتیان، تکیه گاه ماراقلاری جالب و جذاب آلیشماق شعله ور شدن قوُل برده ، اسیر قوشالاشماق جفت شدن قوشا جفت،زوج تمل اساس،پایه امکداش همکار امک کار، زحمت ، تلاش داش پسوند با هم بودن اوغور موفقیت اوزمان متخصص دربه چه دریچه آراشدیرماق تحقیق ،جستجو آرایشدیریجی محقق گورکملی خوش سیما،برجسته یاساقلا نماق ممنوع شدن یاساق ممنوع درگی نشریه ضیالی روشنفکر آیدین روشنفکر کولتور فرهنگ قابغی دغدغه،علاقه وُورغون عاشق اویرنجی دانشجو، دانش آموز زنگین غنی،ثروتمند کیملیک هویت دونوش نقطه سی نقطه عطف باشقان رئیس جمهور باشقانی رئیس جمهور توء رن مراسم جانلی زنده آنسکلو پئدی دایره المعارف دَ یَرلی با ارزش دَ یَر ارزش،اهمییت یاییلماق پخش شدن،انتشار یافتن اوغروندا در راه.... گئدرلی پر رهرو سوروملو مسئول اندیتور ویراستار قیدا غذا گوستریجی نشانه گئری،آرخا، دال پشت،از عقب بالتا تبر باشقا دیگر،غیر وطنداش هموطن ایلگیلنمک مرتبط شدن،ارتباط برقرار کردن سیناماق امتحان کردن اؤزرللیک خصوصیت دینجلیک آرامش تهلوکه خطر دویغو احساس جیهاز دستگاه آرخایین امین، مطمئن آلیزلیق خسته لیک، مریضی سؤزجوک کلمه اوتمک ترانه خواندن آنلام مفهوم کاپا مغز،سر(برای انسان). آتلار افتادن، گرفتار شدن جایار جدا شدن کادَ ر سرنوشت فلک روزگار کییسی ساحل دنیز دریا،اوقیانوس یاناق گونه (صورت) ائل قوم ، قبیله ساوورقان ولخرج قارداش:داش برای پسوند با هم بودن میباشد و این کلمه در اصل قارین داش هست و بمعنیدو نفر هست که ازیک شکم با هم بیرون آمده اند (منظور مادر) و برادر معنی آن میباشد قارین=قارداش + داش = تجزیه

 

	یئنی لغات
اؤیرتمن:معلم سیمگه:سنبل،نماد دویماق:احساس کردن دویغو:احساس دوستاقلاماق:زندانی کردن ...زوروندایدی:مجبور به...بود ییه:صاحب،مالک قات:دفعه،مرتبه تؤره= یاسا:قانون دؤزولمز:تحمل ناپذیر آجیناجاق= آجیناجاقلی:تلخ و آزاردهنده تهلکه= تهلوکه:خطر،ناامنی تهلوکه لی:خطرناک سونا:قو چاغ:زمان ترلان:پرنده شکاری، باز اویلاق:سرزمین،جولانگاه ماغار:هحل برگذاری مراسمات جشنوعزا/غار فسله:نوعی شیرینی،نان روغنی یایماق:پهن کردن،گستردن(مانند خمیر) بیلرزیک:النگو، دستبند آلتین:طلا یای:زه کمان/تابستان سورور:گله اوچار:پرنده قاچار:دونده توراج:نام پرنده ای است(قرقاول) سیخناشماق:متراکم شدن، جمع شدن چوغون:مه وطوفان تَکه:بز نر، پیشاهنگ گله اووچو:شکارچی قییماق:از دل آمدن،مضایقه نکردن ضال:خوار دؤیونتو:تپش قلب

 

	کلمات جدید
زاد : چیز زاریلداماق : زاری کردن زاغ - زاغ اسمه ک : از ترس یا سرما لرزیدن زاغال : کلک در بازی زالخیم : خوشه زامپارا : چشم چران زامپارالیق : چشم چرانی زه حله سیز : دوست نداشتنی ، کسی که رفتارش موجب می شود آدم از او خوشش نیاید زه می : مزرعه زه می چی : کشاورز زه می چی لیک : کشاورزی زه نجه ل : گاو آهن زه نجی : سیاه پوست زه نگین : ثروتمند زه نگین له شدیرمه ک : ثروتمند کردن زه نگین له شدیریجی : ثورتمند کننده زه نگین له شدیریلی : ثروتمند شده زنه نگین له شمه : ثروتمند شده زه نگین له شمه ک : ثروتمند شدن زوبانا : بچه کوچک زوپا : چوب کلفت زوپو : نام یک نوع بازی زودلاماق : چسبانیدن (مثل کار در آهنگری ) رودلایان : آهنگر زوربا : بزرگ ، پر زور زوربالیق : بزرگی ، پرزوری زورنا : نام یک نوع ساز ( مثل نی است و به کمک دهان و انگشتان میزنند ) زورناچی : نوازنده زورنا زوغ : جوانه زوغ توتماق : جوانه زدن زوغلاماق : جوانه زدن زوکولداماق : لرزیدن از سرما یا درد زول : دراز ( مثلا جای ضربه شلاق یا چوب ) زولاق : ترک ، خط نازک زوللاماق : با شلاق یا چوب زدن زوی : لیز زویولده مه ک : لیز خوردن زووان : علف هرز زووانچی : کسی که علفهای هرز را میکند زیبیل : آشغال زیبیل لیک : آشغالدونی زیرپی : بزرگ ، هیکل نتراشیده و نخراشیده زیغ : گل زیغلاماق : گلی کردن زیغلی : گلی زیغیر : چرب زیل : کامل ( مثل زیل قارا : کاملا سیاه ) زیلله مه ک : دوختن ( چشم دوختن ) زیلیق : آب دهان و بینی زینه : باریک (مثلا آب جوی که آرام و کم جاری است . یا حقوق کم بازنشستگی که کم ولی همیشگی است ) زویولداق : جای لیز زویولداق یئر : جائی که بعلت وجود یخ یا روغن و چیزهای لغزنده لیز است . زییله مه ک : زاری کردن ، دردکردن زه وزه ک : کسی که بی وقفه حرف میزند . کسی که زیاد و چرت و پرت می گوید

 

نقش ( سیز ) در کلمات ترکی

نقش ( سیز ) در کلمات ترکی سیز در کلمات و جملات زیر با مفهوم شما ترکیب شده است . سیز : شما سیزه : به شما سیزده ن : از شما سیزنه ن : با شما سیزله ر : شماها سیزله ره : به شماها سیزین : مال شما سیزین کی : مال شما سیزینکی له ر : مال شما ( حالت جمع در وسایل و چیزها ) سیزین اوچون : به خاطر شما ، برای شما سیزین کی ته کین : مثل شما سیزده ن اؤتور : به خاطر شما سیزده ن ایراق : دور از جان شما سیزده ن ساری : برای شما ، به خاطر شما ( سیزده ن ساری چوخ داریخدیم ) سیزه گؤره : برای شما ، به خاطر شما ، به نظر شما سیزجه : به نظر شما سیزده ن خوش : جای شما خالی سیز الله : شما را به خدا سیزین دیلیزجه : از قول شما سیزین خاطیریز اوچون : به خاطر شما سیزین وه ریزده ن : از طرف شما سیزه یاراشان : برازنده شما سیزه یاراشماز : برازنده شما نیست

 

کلمات متشابه

کلمات متشابه : در فارسی کلمات متشابه به کلماتی میگوئیم که تلفظ و نوشتن آنها یکسان ولی معنی آنها متفاوت باشد . ( سؤزلوکله ر کی اونلارین دئمه یینه ن یازماغی بیر اولا ، نه دئمه یی بیر اولمویا ) مانند کلمات زیر در ترکی آذری اوزوم : انگور اوزوم : شنا کنم اوزوم : پاره کنم اوزوم : صورتم ..... گؤی : آسمان گؤی : سبزی گؤی : آبی ..... ان : پهنا ، عرض ان : لاپ ان : پیاده شو ان : مدفوع ..... دون : یخ زده دون : پیراهن زنانه دامن دار ..... بوغ : بخار بوغ : سبیل ...... چیچه ک : گل چیچه ک : آبله ...... گول : گل گول : بخند ...... کؤک : وصله ، کوک کؤک : چاق کؤک : ریشه ..... آت : اسب آت : بیاندا .... ایت : سگ ایت : گم شو

 

آتلار سوزو ناغیلی ( قازانا سویوخ ده ییبدیر )

آتلار سوزو ناغیلی ( قازانا سویوخ ده ییبدیر ) بیر گون قونشو اوشاغینا دییه ر : گئتگینه ن موللا نصرالدین گیلین قاپیسینی دؤی ، دئگینه ن ، قازانیزی وئرین ایچینده شیله پیشیره ک . اوشاق گئده ر قاپینی دؤیه ر موللا قاپینی آچار . اوشاق دییه ر : آنام دئدی قازانیزی وئرین شیله پیشیره ک . موللا دییه ر : قازانا سویوخ ده ییبدیر . اوشاق قاییدیب موللانین دئدیغینی آناسینا دییه ر . آنا اوشاغا حیرسله نیب دییه ر : اوغلان به سه نه دئمه میشه م سؤزو یاخجی تحویل آل ؟ گئنه ده یاخجی باشا دوشمویوبسه ن ، گئتگینه ن بیر دؤنه ده دئگینه ن . باشا دوشدون ؟ قازانی ایسته . اوشاق گئنه ده گئده ر ، موللا گئنه ده قازانا سویوخ ده ییبدیر دییه ر . اوشاق اوچ دؤه گئدیب گه له نده ن سورا ، بو دؤنه آرواد چادراسینی آتار باشینا گئده ر موللانین قاپیسینا . موللا قاپینی آچار . قونشو دییه ر : اوشاغی یوللورام سیزده ن قازان آلا ، یالاندان گه لیب دئییر موللا دئدی قازانا سویوخ ده ییب . موللا دییه ر : اوشاق دوز دئییر من دئدیم قازانا سویوخ ده ییب . قونشو حیرسنه ن دییه ر : ائو خاراب موللا ، نئجه سویوخ ده یه ر قازانا ؟ موللا دییه ر : ائو خاراب قونشو ، بوندان یئکه ماهانا ؟

 

ئنی سوزلر (http://www.caroymaq.blogfa.com)

اؤجه‌شمه‌ک: ساتاشماق، پیله کردن، مزاحم شدن

اؤدگه‌له‌نمک: شیر شدن، شجاعت به خرج دادن

ائرته‌کن: زود هنگام

ائو ایچی: اسباب خانه، مان

اؤیج ائله‌مه‌ک: رشد و نمو کردن

ائیمین: آرام، فوغارا، سالم ساکت

آجار: نو، جدید

ارزه‌ل: بی‌ارزش

اسنه‌ک: خمیازه

اسنه‌مه‌ک: خمیازه کشیدن

آغزی یئرده‌ن توْپراق قازیر:چوخ قوجالیب و اییله‌ن آداما دییه‌رلر

آلیزلیق: بیماری، بی حالی

امجه‌ک: پستان حیوانات

امزیک: شیشه شیر نوزاد

املیک: نوزاد، تازه متولد شده طوری که هنوز  چهارچوب بدنش  سفت نشده باشد

امیجی: زن عمو

اود تیرراف ائله‌دی: موقعی که آب روی آتش ریخته شود باعث بلند شدن خاکستری مرطوب می‌شود که این عمل را تیرراف گویند

اوزو سولو: آبرومندانه

اوسال: سهل انگار

اوشغون: ریواس

اونا بیتمه‌دی: به آن قانع نشد

ایللامداکی : مخصوصا

آینویین: وروسایل

اینیشیل: دو سال قبل، پیارسال

آی باشی: عادت ماهیانه

بئزیکدیرمه‌ک: به تنگنا آوردن

نگاهی به قدرت کلمه سازی زبان ترکی

دالی: پشت، قفا، عقب، آرد دالدا:جایی که دیده نمی شود، مخفی گاه از کلمات بالا چندین اصطلاح و ضرب المثل داریم: ü           دالدا یئر ü           دالدا ـ بوجاغ ü           دالداجیل ü           دالدالانیش ü           دالداناجاق ü           دالدالاناجاق ü           دالدان آتان توپوغا ده‌یه‌ر ü           دالی بوش‌دی ü           دال‌سیز ü           داللی ü           دالدادا کله‌له‌یه گله‌ن گؤز قاباغیدا دوغار ü           اوزده آشیغام دالداآغلییان ü           دالینا ال چالیر ü           دالدالی حال از کلمه "دالی" و "دالدا" چه فعلهایی داریم: 1.     دال چئویرمه‌ک: پشت کردن 2.     دالی اوتورماق 3.     دالی قویماق 4.     دالی قویولماق: ائله اولده‌ن داشی دالی قویولوب 5.     دالی آپارماق: به عقب بردن، بو ایش اونو چوخ دالی آپاردی 6.     دالی آپاریلماق 7.     دالی آتماق: پس انداز کردن 8.     دالی اوتورتماق 9.     دالی اوتورولماق 10.                      دالی باسماق: یئرییه‌نده اؤزین دالی باسیر

 

معنی تعدادی از کلمات که با ( ال = دست ) ساخته شده اند .

معنی تعدادی از کلمات که با ( ال = دست ) ساخته شده اند . ال : دست ال آلتی : یواشکی ، پنهانی ال اوز یویان : دستشوئی ، جائی که دست و صورت را آنجا می شویند ال اوستو : روی دست ، با عجله ال بیر : همدست ال بیرلیک : همدستی الجه ک : دستکش ال چاتان : نزدیک ، در دسترس ال چاتماز : غیر قابل دسترس ال چاتماق : دسترسی پیدا کردن ال له شمه : تلاش ال له شمه ک : تلاش کردن ال له مه : نوازش ال له مه ک : دست زدن ، دست کشیدن ، نوازش کردن- مورد بررسی قرار دادن ال له نمه ک : با اشاره دست صدا کردن اله سالما ق : دست انداختن ، سربه سر کسی گذاشتن ال وئرمه ز : به کار نمی آید ، دست نمی دهد ال وئرمه ک : دست دادن ، با کسی به منظور سلام و دوستی دست دادن (در لغت ال وئرمه ک منظور کاری که به موقع انجام نشود . مثلا میگویم فردا این کار را برایت انجام میدهم و طرف میگوید فردا دیر است و دیگر انجام کار برایم سودی ندارد و در ال وئرمه ز میگویم که فردا نمی توانم این کار را تمام کنم . ) الی آچیق : سخاوتمند الی آچیقلیق : سخاوتمندی الی آشاغا : فقیر الی آشاغی لیق : فقر الی آغیر : کسی که محکم میزند . کسی که شگون بد دارد الی اوزون : دست دراز الی اوزونلوق : دست درازی الی اگری : دزد ، (کسی که دستش کج است و چیزی را از روی مرض برمیدارد .) الی ایری لیک : دزدی ، دزد بودن کسی الی بوش : دست خالی الی بوشلوق : دست خالی بودن الی یالین : دست خالی الی یونگول : کسی که شگون خوب دارد